In echtscheidingen ligt vaak de sympathie bij degene die verlaten wordt. Dit resoneert met een diep slachtoffer-gevoel dat elk mens in zich bergt. Het geeft verdriet, machteloosheid, maar ook boosheid. Onbewust, maar vaak ook bewust, veroordelen we daarom degene die deze in onze ogen harteloze stap zet, en daarmee zijn of haar partner en het gezin in de steek laat.
Al deze emoties en overtuigingen zijn heel begrijpelijk en invoelbaar. Zonder hieraan ook maar enige afbreuk te willen doen, of het lot van de verlatene in een scheiding te bagatelliseren, voel ik de roep om ook de positie van de ander, ‘de verlater’, wat nader te belichten.
De neutrale positie
Vanuit mijn rol als mediator zie ik beide posities, die van verlatene en verlater, als twee kanten van dezelfde medaille. Degenen die het initiatief neemt om uit elkaar te gaan, heeft hetzelfde rouwproces doorlopen als de partner die de scheidingsboodschap ontvangt. Met dat verschil dat de verlater dit rouwproces in zijn of haar eentje als innerlijk proces heeft doorlopen, meestal zonder de andere partner daarin te (kunnen) betrekken. In de aanloop tot het daadwerkelijk ‘doorhakken van de knoop’ om te gaan scheiden, gaat dus een heel innerlijk rouwproces vooraf. Dat begint in veel gevallen met kleine gevoelens van leegte, gemis, sleur, die leiden tot een daadwerkelijke zoektocht naar meer vervulling.
Afhankelijk van de persoon en de onbewuste zieleroerselen van diegene, kan dit leiden tot vluchtgedrag, vele ruzies en irritaties of afstandelijkheid. Vluchtgedrag kan zich in vele vormen uiten, zoals letterlijk veel buitenshuis zijn of verliefd worden op een ander. In ruzies en irritaties komt vaak de eigen weerstand tegen de verandering tot uitdrukking. Afstandelijk gedrag leidt tot het afsluiten van het eigen hart en kan soms zelfs tot depressie of overspannenheid leiden.
Onze gewoonte is om de gemiste vervulling in de relatie buiten ons te zoeken en de oorzaak voor het gemis buiten zichzelf te leggen. In scheidingen vertaalt zich dat meestal in dat degene die de scheiding wenst, de schuld daarvoor bij de ander legt. Ik hoorde laatst in een podcast iemand zeggen dat mannen die gaan scheiden vaak zeggen dat ze vinden ‘dat zij zo is veranderd’, terwijl vrouwen die willen scheiden veelal aangeven dat ze vinden dat ‘hij totaal niet is veranderd’! In mijn praktijk zie ik die dynamiek overigens ook andersom.
Alles is continu in beweging
Het leven verandert continu, dus ook elke relatie. De kunst van het hebben van een vervullende relatie met elkaar is om na elke verandering weer opnieuw balans, harmonie en vreugde te vinden. Voor de ene is de veiligheid van het bekende van belang en voor de ander juist het avontuur van de verandering.
Uit de statistieken volgt dat er een piek in echtscheidingen plaatsvindt in het 1e jaar van het huwelijk, en in het 14e jaar. Beide momenten vertegenwoordigen over het algemeen grote veranderingen in de relatie: Na een jaar is de roze wolk van de verliefdheid verdwenen en belanden beide partners in de harde realiteit. Ze zien elkaar ineens vanuit een meer nuchtere blik, en dat kan best tegenvallen. Na zo’n 14 jaar huwelijk bevinden veel stellen zich in een soort van midlife-crisis van de relatie en vragen ze zichzelf af: ‘Is this all there is?”.
Mijn ervaring is dat de verlatene in de meeste gevallen de relatie ook niet meer als vervullend en voldoende vreugdevol heeft ervaren. Het verschil met de partner die besluit om uit elkaar te gaan is, dat hij of zij genoegen neemt met deze status quo van de relatie, of de overtuiging heeft dat het tijd nodig heeft en vanzelf wel weer ‘goed’ komt of dat de relatie met hulp, bv. in de vorm van relatietherapie, gered kan worden.
Het vraagt heel wat moed van de verlater om de stap tot een echtscheiding te zetten. En die beslissing wordt zelden, zo is mijn ervaring, lichtzinnig genomen. Als mediator geef ik dan ook altijd erkenning aan de ex-partner die deze moed heeft opgebracht, ook al ziet de ander deze stap meer dan eens als ‘een laffe daad’.
Ook de verlater gaat door het rouwproces
Net als het rouwproces van degene die verlaten wordt, begint dat ook voor de verlater met een shock-moment: het besef dat de relatie wat hem of haar betreft voorbij is. Vervolgens ontstaat ook bij de verlater een rollercoaster aan emoties. Alleen die emoties worden onbewust of bewust meestal innerlijk ervaren. Afhankelijk van hoe goed diegene met die gevoelens en emoties kan dealen, kan zich dat in allerlei gedrag uiten, dat voor de andere partner moeilijk te begrijpen is.
Ook zie ik in mijn praktijk dat de verlater veelal moeilijk met de andere partner heeft kunnen praten over wat er in hem of haar allemaal is omgegaan. En het pijnlijke is, dat dat nu juist het verwijt is dat de verlater tijdens het scheidingsproces op zijn of haar bord krijgt van de ander. De verlaten partner voelt zich al intens gekwetst door de scheiding, maar de wetenschap dat hij of zij ook een lange periode geen deelgenoot (meer) is geweest van de innerlijke roerselen van de ander, zet nog eens extra het mes in die wond.
Daarbij komt dat de partner die met de scheidingsboodschap wordt geconfronteerd aan het begin van het rouwproces staat, terwijl de initiërende partner dit proces al voor een groot deel heeft doorlopen. Dat vergroot nog eens het ongemak en het schuldgevoel bij de verlater. Elke verlater heeft grote moeite met de pijn en het verdriet die de andere partner heeft van zijn of haar scheidingsbeslissing. Dat geeft voor de verlater een voor het gevoel vaak lastige combinatie met gevoelens van opluchting dat de knoop is doorgehakt of dat er al uitgekeken wordt naar het nieuwe leven na de scheiding.
Ik zie een echtscheiding als een transformatie van het familiesysteem: zowel de verlater als de verlatene spelen daarin hun eigen belangrijke rol. Om deze transformatie voor zowel de ex-partners als hun kinderen zo goed als mogelijk te laten verlopen, is het van het allergrootste belang dat beiden hun rol hierin zien, accepteren en vervolgens respecteren. De scheidingsmediator dient mijns inziens hierin een belangrijke, faciliterende rol te spelen.
Ben je scheidingsprofessional en wil je meer weten over deze holistische visie op scheiden én concrete tools ontvangen om nog professioneler met conflict in scheidingen om te gaan?
Schrijf je dan in voor ons 'Live-event voor scheidingsprofessionals' op 15 april a.s.
