Gisteren was ik samen met mijn collega Marielle van der Giessen op het congres van het MfN register. Ik werd geïnspireerd door Paul Verhaeghe, hoogleraar in de klinische psychologie en een van de sprekers bij de opening. Het thema van het congres dit jaar was “werken aan perspectief in tijden van onbehagen”.
Paul Verhaeghe nam ons in zijn toespraak o.a. mee in 500 jaar historische ontwikkeling en revolutie waar we steeds vooruit zijn gegaan. Waarbij hij heel treffend concludeerde dat onze huidige tijd het resultaat is van een soort stagnatie in die revolutie, we gaan de 'verkeerde' kant op sinds de afgelopen 40 jaar. Hij zei hier o.a. over dat veertig jaar neoliberaal beleid een gepolariseerde maatschappij heeft opgeleverd maar ook dat die gepolariseerde maatschappij uitvergroot wordt door de (sociale) media en dat net onder de oppervlakte die polarisatie meevalt. Als we de moeite nemen om echt met elkaar in gesprek te gaan blijken de tegenstellingen minder groot te zijn dan regelmatig geschetst wordt (dat vond ik een geruststellende gedachten en ik heb het gevoel dat het klopt). Hij vertelde in zijn toespraak ook dat het vertrouwen zoek is, vertrouwen in de overheid, in de politici, in de wetenschap, in elkaar. Het herstel van dat vertrouwen vraagt dat wij opnieuw leren overleggen en luisteren. Over de moeilijkheid van het echt luisteren is ook uitgebreid gesproken.
Hij gaf aan alle mensen in de zaal mee dat professionele mediation daarbij meer dan ooit nodig is. Motiverende woorden, als je het mij vraagt. Het inspireerde mij tot het schrijven van deze blog.
Luisteren en overleggen
Ik heb het geluk dat ik een open geest heb meegekregen in mijn jeugd, maar ik ben door de jaren heen ook gaan zien welke gewoontes en systemen in mij verweven zitten en dat die van (grote) invloed zijn. Net zoals bij ieder ander, ieder op zijn eigen manier. Daar bewust van zijn is even simpel als ingewikkeld en is als je het mij vraagt de basis voor iedere vorm van luisteren en overleggen. Hoe beter ik mezelf ken hoe beter ik er kan zijn voor een ander met mijn volle aandacht. Ieder mens ontwikkelt gewoontes, patronen en ervaringen, soms handig soms belemmerend. Die verschillen bespreekbaar maken is een belangrijke taak van een mediator. 
De afgelopen jaren ben ik behalve mediator ook gestart als opleider, in het bijzonder als opleider van de specialisatie opleiding tot familiemediator. Het maakt me steeds weer blij als ik zie dat professionals vanuit verschillende hoeken het mediation proces en vak willen leren en zich daarvoor inzetten.
Revolutie en leren
Thuis ben ik regelmatig in gesprek met mijn zoon ( van 14) die zich verzet tegen het naar school moeten. Hij baalt van de manier waarop hij les krijgt, het zitten in een klaslokaal en dingen doen volgens een vooraf beraamd plan, dag in dag uit. Ondanks dat hij veel praktijk onderwijs volgt voelt het voor hem nog steeds te vaak als niet relevant (hij zegt nutteloos). Natuurlijk past verzet ook bij puber zijn maar ergens vind ik dat hij gelijk heeft. Niet dat het nutteloos is om naar school te gaan, zeker niet. Maar het reguliere schoolsysteem is, ondanks alle pogingen tot diversiteit en maatwerk, nog steeds een vorm van lopende band werk.
Opzich niet gek als je bedenkt dat de lopende band de inspiratiebron was voor het leerplan van het industriële tijdperk, met als doel een uniform, gestandaardiseerd product zo efficiënt mogelijk afleveren. De tijden zijn alleen veranderd. Het is in de 21ste eeuw noodzakelijk om nadenkende, goed geïnformeerde, medelevende wereldburgers aan te moedigen een plaats te zoeken in deze eeuw (in tegenstelling tot de 19e eeuw waar het vooral noodzakelijk was om fabrieksarbeiders te trainen)*.
Terwijl om ons heen de omstandigheden in de wereld drastisch veranderen, blijven de meeste scholen (en overheden) nog steeds hetzelfde institutionele gedrag vertonen als zij altijd hebben gedaan. Voor de ene leerling is dat geen enkel probleem (zoals voor mijn dochter, die gedijt er prima bij) voor de andere leerling is dat het wel. Ik ben me ervan bewust dat ik dat reguliere schoolsysteem niet zomaar kan veranderen, dat zal nog meer tijd kosten en afhankelijk zijn van de verschillende individuen (en hun bewustzijn hierover) die onderdeel zijn van het schoolsysteem. Ik laat me alleen wel inspireren door o.a. mijn kinderen wanneer ik zelf lesgeef. Ik zeg wel eens tegen mijn zoon, misschien ben jij de schoolleraar van de toekomst. Hij denkt daar anders over, hij moet er (nog) niks van weten. We zullen zien wat de toekomst brengt.
Het nieuwe leren.
Bij het centrum holistische conflicthantering hanteren we een hele specifieke, holistische visie die ten grondslag ligt aan al onze activiteiten en dus ook aan onze manier van lesgeven en onze eigen manier van leren. Holistisch betekent voor ons "kijken naar het totaal”. Jezelf en de situatie om je heen zien als geheel en ook als onderdeel van een groter geheel. We hebben ervaren dat op een dieper niveau leren het bewustzijn van het grotere geheel vergroot, dat bewustzijn helpt je om op een effectieve manier te interveniëren bij conflicten. In onze opleiding richten we ons op het zogenoemde drieslagleren. Waar het gaat over “wat doe ik”, “wat vind ik” en “wat wil ik”. 
Een uitgangspunt in onze opleidingen is ook dat jij als professional je belangrijkste instrument bent. Dat betekent dat we in de opleidingen bijvoorbeeld inzoomen op hoe jij je zelf verhoudt tot conflicten, en dan specifiek tot scheidingen en familie-conflicten. Hoe comfortabeler en ontspannener jij zelf bent in een conflictdynamiek, des te effectiever en professioneler kun je partijen in conflict begeleiden. Het is onze missie om zoveel mogelijk conflict-professionals op te leiden vanuit deze holistische visie.
Polarisatie
Tot slot wil ik nog wat delen over polarisatie, waar gisteren ook bemoedigend over werd gesproken door Paul Verhaeghe. In mijn werk zie ik dagelijks hoe de verschillen tussen mensen kunnen leiden tot conflicten. Dan ben ik bezig met wat er achter die conflicten zou kunnen zitten en hoe we ze kunnen ombuigen naar iets bruikbaars, iets constructiefs. Vaak lukt dat, soms niet.
Als ik nu de polarisatie in de samenleving (en de media) zie, zie ik dat we vastlopen op het gebrek aan bereidheid om te kijken naar onze eigen zienswijze. Het wijzende vingertje ( “wij” tegen “zij”) maakt van een discussie een destructief conflict ipv een bron voor ontwikkeling en groei. Het verschil mag er dan ineens niet meer zijn.
Helaas zorgen verschillende perspectieven regelmatig voor destructieve competitie en machtspelletjes waar het eigenlijk vraagt om zelfonderzoek en een open houding. Vraag jij jezelf wel eens af wat je kwaad maakt? Wat je echt kwaad maakt, dus niet een beschrijving van wat een ander doet en wat jou niet bevalt maar een stukje verder, een laagje dieper.
Daar waar we geraakt worden, worden we aangetast in iets wezenlijks, hoe harder we geraakt worden hoe wezenlijker het is. Dat kan bij iedereen anders zijn. We helpen elkaar op dit moment niet naar een constructieve verandering. We maken kampjes en verlagen ons tot een welles/nietes of aanvallen/verdedigen patroon. In dat patroon komen we tot niks. Het moedige gesprek aangaan over wat ons kwaad maakt en dat dan zuiver bij onszelf houden blijkt moeilijk, om nog maar niet te spreken over het daadwerkelijk luisteren naar de ander. Maar het is wel mogelijk en als het gebeurd blijkt keer op keer dat die polarisatie meevalt en het verschil er even kan en mag zijn.
Na het inspirerende congres van gisteren heb ik ieder geval weer extra input voor het werken aan nieuwe perspectieven, in tijden van onbehagen.
Neem gerust contact met ons op voor meer informatie.
* bron: 'Presence' - Nederlandse editie- Peter Senge, C. Scharmer, J.Jaworski, B. Sue Flowers.
